Jön Türk hareketinin önderlerinden Ahmet Rıza Bey, tedavigörmekte olduğu Şişli Etfal Hastanesi’nde 26 Şubat 1930’da öldü.
1858’de İstanbul’da doğan Ahmet Rıza Bey, GalatasaraySultanisi’ni bitirdikten sonra bir süre Babıali Tercüme odasında çalıştı. Dahasonra Fransa’ya giderek Grignon Ziraat Mektebi’ni bitirdi (1884). Yurda dönüşteilkin Ziraat, daha sonra Maarif Nezareti’nde görev aldı; Bursa Maarifmüdürüyken görevinden istifa etti (1887).
1889’da Fransız İhtilali’nin yüzüncüyılı nedeniyle düzenlenen sergiye katılmak üzere Paris’e gitti ve karşı olduğuII. Abdülhamit yönetimine muhalifet edebilmek için burada kaldı. Çeşitli gazeteve dergilerde Osmanlı yöneetimini eleştiren yazılar yayımladı. İstanbul’dakurulmuş olan İttihad-ı Osmaniye Cemiyeti üyeleriyle yazıştı. 1895’te İttihatve Terakki Cemiyeti adını alan örgütün Paris şubesi başkanlığını üstlendi.Cemiyetin ilk resmi yayın organı olan Meşveret gazetesini ve Fransızca ekiniçıkarmaya başladı.
Ahmet Rıza Bey yurt dışındaki muhalefet hareketi içinde“devlet kurtarma” ana görüşü çerçevesinde pozitivizmden esinlenen bir görüşütemsil ediyordu. Hanedanın birleştirici rolünü önde tutarak düzenli vesarsıntısız bir ilerlemeden yanaydı. Geleneksel yapıya akılcı ve bilimseltemeller geetirmeyi gerekli görmekle birlikte, imparatorluğun dağılmasınıönleyecek seçkinci otoriter bir yönetimi savunuyordu. Bu görüşleriyle “adem-imerkeziyet” ilkesini savunan Prens Sabahattin’den ayrılıyor ve bu iki görüş,yurt dışındaki muhalefetin iki farklı kanadını oluşturuyordu. Kimi zaman ortayaçıkan kopmalara karşın Ahmet Rıza Bey Jön Türk hareketinin sürekliliğinisağlamada her zaman toparlayıcı ve saygın bir imge oluşturdu. Görüşlerinin yanısıra ilkelerine bağlı, mücadeleci kişiliğiyle de dönemin siyasal ortamındaetkin bir rol oynadı.
Ahmet RızaBey, II. Meşrutiyet ilan edilince İstanbul’a döndüve “hürriyetin babası” sıfatı ile törenle karşılandı. Oybirliğiyle Meclis-iMebusan Başkanlığına seçildiyse de İttihatçılarla arası açıldığından 1920’damerkez komitesinden çıkarıldı. 1912’de Ayan meclisi üyesi, mütarekeden sonraAyan Meclisi başkanı oldu; ancak Damat Ferit Paşa’yla anlaşmazlığa düştü veyönetime sert eleştiriler yönellti. 1919’da Mustafa Kemal’in isteğiyle yenikurulacak devleti tanıtmak amacıyla Fransa’ya gittti. Lozan Anlaşması’ndansonra yurda döndü, siyasal yaşamdan çekilerek anılarını yazdı. Tarihi bir belgeniteiği taşıyan anıları, 1988’de Meclis-i Mebusan ve Ayan Reisi Ahmet Rıza Bey’inAnıları adıyla yayımlandı.
HAKKINDA YAZILANLAR
Meclis-i Mebusan ve Ayan Reisi Ahmet Rıza Bey'in Anıları
Bülent Demirbaş Arba Yayınları / Tarih/Anı Dizisi
Arba, Tarih/Anı Dizisinin dördüncü kitabını oluşturan AhmedRıza Bey'in anıları ilk kez 26 Ocak - 19 Şubat 1950 tarihleri arasındaCumhuriyet Gazetesi'nde dizi yazı olarak yayınlanmıştır. Jöntürk hareketi,İttihad ve Terakki ve Meşrutiyet Dönemi'nin önemli simalarından olan Ahmed RızaBey'in Anılarını Meşrutiyet'in ilanının 80. yılında yayınlayarak geniş okuyucukitlesine ulaşmasını istedik. Ahmed Rıza Bey'in Anılarında yazarın cümleyapısını bozmamaya çalıştık. Sadece kelimelerin bugünki dildeki karşılıklarınıkoyduk. Burada güdülen amaç o dönem Türk aydınının kullandığı türkçeyiokuyucuya olduğu gibi verebilmektir…
